Mục tiêu năm nay của WHO là tập trung cho việc chấm dứt truyền nhiễm bệnh phong cho trẻ em bằng việc nâng cao các phương pháp bắt bệnh chủ đông, tăng cường rà soát và tập trung vào việc phát hiện sớm để hướng tới mục tiêu đưa tỉ lệ lây nhiễm bệnh phong ở trẻ em về 0% vào năm 2020.
Nói 1 chút về bệnh phong hay cùi, hủi mà là cách dân dã thường gọi.
Bệnh phong là một bệnh nhiễm trùng kinh diễn do trực khuẩn Mycobacterium leprae gây nên. Bệnh tiến triển lâu dài, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây tàn tật nặng nề. Chính những tàn tật này làm cho người ta sợ hãi và xa lánh người bệnh. Hình ảnh lâm sàng của bệnh phong rất đa dạng, phong phú. Tuy nhiên, biểu hiện ở da và thần kinh ngoại biên là hay gặp nhất.
+ Thương tổn da: Bao gồm các dát (gặp trong phong thể bất định), củ (gặp trong phong thể củ), mảng thâm nhiễm, u phong (gặp trong phong thể trung gian và thể u). Các thương tổn này kèm theo giảm hoặc mất cảm giác.
+ Thương tổn thần kinh ngoại biên: Các dây thần kinh ngoại biên viêm to (hay bị nhất là dây trụ, dây quay, dây chày sau...)mất cảm giác (nóng lạnh, đau, xúc giác) tại các vùng da do dây thần kinh chi phối. Nếu không điều trị kịp thời có thể dẫn đến tàn tật như: Cò ngón tay, ngón chân, bàn chân rủ, hở mi...
+ Triệu chứng khác: Ngoài biểu hiện ở da và thần kinh ngoại biên, có thể gặp một số triệu chứng khác như: Rối loạn bài tiết (da khô, bóng mỡ), rối loạn dinh dưỡng (rụng lông mày, loét ổ gà...), viêm mũi, viêm thanh quản...
Một người được coi là bị bệnh phong khi có ít nhất một trong ba dấu hiệu sau:
+ Thương tổn da kèm theo mất cảm giác.
+ Thương tổn thần kinh có biểu hiện tàn tật: Dây thần kinh to, mất cảm giác, cò ngón hoặc teo cơ, …
+ Xét nghiệm tại thương tổn tìm thấy trực khuẩn phong Mycobacterium leprae.
WHO đã phân bệnh phong thành 2 nhóm sau đây:
- Nhóm ít vi khuẩn (PB-Paucibacillary): Những bệnh nhân có chỉ số vi khuẩn (BI-Bacterial Index) âm tính và có từ 1-5 thương tổn da.
- Nhóm nhiều vi khuẩn (MB-Multibacillary): Những bệnh nhân có từ 6 thương tổn da trở lên hoặc chỉ số vi khuẩn dương tính.
Cho đến nay, người ta vẫn chưa nuôi cấy được trực khuẩn này trên môi trường nhân tạo nên chưa chế tạo được vắc xin phòng bệnh phong.
Nguồn truyền nhiễm
- Trực khuẩn phong tồn tại ở các thương tổn da, niêm mạc, thần kinh ngoại biên, đặc biệt là ở các bệnh nhân thuộc nhóm nhiều vi khuẩn (MB-Multibacillary). Các bệnh nhân thể I (thể bất định) và thể T (thể củ) hầu như ít khi tìm thấy trực khuẩn phong tại thương tổn. Những bệnh nhân nhóm MB chưa được điều trị mới có khả năng lây lan. Tuy nhiên, sau điều trị bằng đa hóa trị liệu 1 tuần, hầu như không còn khả năng lây lan nữa.
- Thời kỳ ủ bệnh của bệnh phong rất lâu, trung bình 3-5 năm hoặc có trường hợp có thể 5 năm, 10 năm, cá biệt có trường hợp phải gần 20 năm sau mới phát bệnh.
Phương thức lây truyền: Bệnh phong là bệnh lây truyền, tuy nhiên lây chậm, lây ít và rất khó lây. Bệnh lây là do tiếp xúc gần gũi, nhiều và thường xuyên với nguồn bệnh. Theo nhiều nhà nghiên cứu, tỷ lệ lây lan giữa vợ - chồng, nếu một trong hai người bị bệnh chỉ từ 3 - 5%.
Tính cảm nhiễm và miễn dịch: Do có miễn dịch chéo nên đa số chúng ta đều có miễn dịch và sức đề kháng chống lại vi khuẩn phong. Chính vì vậy, mặc dù nhiều người nhiễm vi khuẩn này nhưng chỉ một số rất ít bị bệnh mà thôi. Theo các nhà dịch tễ học, tuổi càng bé càng dễ bị bệnh phong và tỷ lệ bệnh phong ở nam giới cao hơn ở nữ giới
Phòng chống bệnh phong. Cho đến nay vẫn chưa có vắc xin phòng bệnh phong, vì vậy các biện pháp dự phòng bao gồm:
- Tuyên truyền giáo dục sức khỏe bằng nhiều hình thức để mọi người hiểu rõ bệnh phong, không xa lánh, sợ hãi, tránh kỳ thị.
- Vệ sinh môi trường, ăn uống, dinh dưỡng đầy đủ nâng cao sức đề kháng của cơ thể.
- Khi người ngờ có triệu chứng của bệnh, cần đến các cơ sở y tế để được tư vấn, chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh tàn tật có thể xảy ra.
Điều trị:
Tất cả các bệnh nhân phong phải được điều trị bằng đa hóa trị liệu đủ liều, đủ thời gian qui định. Điều trị tại nhà và miễn phí hoàn toàn. Trường hợp có biến chứng có thể điều trị nội trú tại các cơ sở y tế. Quá trình điều trị tùy dạng sẽ kéo dài từ 6 tháng đến 1 năm.
Mong rằng với việc hiểu biết hơn cộng với các biện pháp phòng chống đang ngày được hiện đại hóa, việc hướng tới chấm dứt lây nhiễm bệnh phong ở trẻ em vào năm 2020 như sự kì vọng của WHO. Cũng mong nữa là sẽ giảm bớt được sự kì thị của mọi người tới những người bị bệnh phong hay con cái của họ, để không còn phải có những Hàn Mặc Tử u buồn, hoặc 1 vua Balwin IV với đầy tham vọng thì đã ra đi vì bệnh phong nữa
Cuối bài mình lại có cái quiz nhỏ hỏi thái độ của các bạn với người bệnh phong