[Ảnh] Phạm Pháo - "Xứ sở kèn đồng" | Đồng Hiếu chụp bằng Oppo Reno2

Nam Định. Với sự hiếu kỳ, mình tìm về Phạm Pháo, nơi mọi người hay gọi là "Xứ sở kèn đồng". Sở dĩ có tên gọi như vậy vì ở đây nổi tiếng với nghề làm kèn đồng tồn tại trên một trăm năm, có dàn kèn hợp nhất giáo miền số lượng lên đến gần một nghìn nhạc công.

Về đây, mình có cơ hội được trải nghiệm những điều thú vị, từ cảnh quan nhà thờ đến những nghi lễ. Thú vị hơn là được nghe những câu chuyện xung quanh cây kèn đồng, về vai trò tiếng kèn trong đời sống tinh thần, trong sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng, tiếng kèn với ý nghĩa kết nối cộng đồng.

Và hiểu rõ hơn vì sao anh đạp xích lô ấy lại kể về phong trào chơi kèn quê mình một cách hứng khởi và đầy tự hào !

NHÀ THỜ VÀ NHỮNG BUỔI LỄ

Giáo xứ Phạm Pháo thuộc Xã Hải Minh, Huyện Hải Hậu, Tỉnh Nam Định. Nơi có nhiều nhà thờ với những nét kiến trúc độc đáo, nhiều làng nghề nổi tiếng như làm gỗ mỹ nghệ, nghề chép tranh, nghề làm kèn đồng.

Nhà thờ Phạm Pháo



Chúa nhật vừa rồi là lễ Kitô Vua, kết thúc năm phụng vụ để bước vào mùa Vọng đón lễ Giáng Sinh. Tượng Chúa Kito Vua sẽ được rước kiệu quanh nhà thờ. Trong ảnh là chiếc kiệu được chuẩn bị cho lễ rước.



Kéo chuông báo đến giờ Lễ. Trên đỉnh tháp có các chuông với thanh âm trầm bổng khác nhau, 2 hoặc 3 người kéo sẽ tạo chuỗi âm nhịp nhàng âm sắc như ta vẫn thường nghe.


Trong buổi Lễ


Khu vực ca đoán hát Thánh Ca


Nghi thức rước lễ
​

Tháng 11 trong đạo Công giáo là tháng kính nhớ tổ tiên và những người đã qua đời - thường gọi là tháng "các đẳng linh hồn. Mình về Phạm Pháo trong dịp này, nên có rất nhiều người làm ăn xa quê, đến kỳ lễ này họ lại trở về quê hương, cùng gia đình quây quần bên mộ người thân đã khuất, cùng tưởng nhớ, cùng nguyện cầu cho linh hồn họ có được sự thanh khiết an vui nơi thiên đàng.

Từ chiều, mọi người tập trung, tất bật chuẩn bị hoa lễ, dọn cỏ, trang trí mộ người thân để chuẩn bị cho buổi lễ diễn ra vào lúc tối.


Một cụ bà đang chờ đến nghi lễ cầu nguyện chung cho những người đã khuất.



Những buổi lễ ở Phạm Pháo đều có sự phục vụ của đội kèn, rước từ nhà thờ ra nghĩa trang. Nơi đây mỗi giáo xứ đều có đội kèn riêng.


Ngồi nghe giảng đạo


Các nữ tu trong giờ lễ cầu cho các đẳng


Những người dự Lễ, tưởng nhớ, cầu nguyện cho tổ tiên, ông bà, cho người thân đã khuất với mong mỏi linh hồn họ được thanh khiết an vui nơi thiên đàng.
​

NGHỀ CHA TRUYỀN, CON NỐI

Tiếng kèn ở đây không chỉ là lời tâm tình vang vọng sau ngày dài lao động mệt nhọc. Với hơn 130 năm tồn tại, qua vài thế hệ tiếng kèn như là sự gửi gắm, trao truyền của những thế hệ đi trước. Có nhiều gia đình có đến ba đời làm nghề kèn, thậm chí khi dựng vợ, gả chồng thì con dâu, con rể cũng có những người theo nghề kèn. Tiếng kèn bằng phương thức ấy, qua đời trước, đến đời sau cứ thế mà lưu giữ, phát triển rộng hơn và có những người đi xa hơn theo con đường âm nhạc chuyên nghiệp.


Phòng thờ của gia đình ông Hưởng, một người thầy của nhiều đội kèn trong giáo phận. Một gia đình đặc biệt, với ba đời gắn bó với những cây kèn đồng. Ông Hưởng tiếp bước cha mình trở thành thầy giáo dạy kèn.


Hai vợ chồng ông Hưởng có thể chơi được nhiều loại kèn khác nhau, vợ ông là thành viên của đội hát Thánh ca của giáo xứ Trại Đáy và còn là một tay trống điêu luyện.


Nhà ông Hưởng là điểm đến quen thuộc của những người bạn dạy kèn, có thời gian họ lại cùng nhau tập, cùng nhau chơi những bản nhạc.


Ngoài việc dạy kèn, gia đình ông Hưởng mở xưởng làm kèn đồng và bán cho rất nhiều người chơi kèn ở Nam Định và các tỉnh lân cận.


Những cây kèn cũ từ nhiều nơi gửi về nhờ vợ chồng ông Hưởng sửa chữa.


Trọng, con trai ông Hưởng. Lớn lên bên những cây kèn đồng, giờ Trọng theo ông, theo cha, theo nghề kèn và theo đuổi con đường âm nhạc chuyên nghiệp. Hiện tại, Trọng đang là sinh viên năm 4, khoa nhạc Jazz, Học viện âm nhạc quốc gia Việt Nam


Được làm quen với những cây kèn từ nhỏ, song Trọng cần những kiến thức nền tảng, chuyên sâu về âm nhạc, để có thể đi xa hơn trên con đường âm nhạc chuyên nghiệp.


Nhà trọ, những lúc không phải lên giảng đường.


Phòng trọ của Trọng.


Ông Nguyễn Hương, em ruột ông Hưởng, làm nghề thợ mộc và là thành viên trong đội kèn giáo xứ Trại Đáy



Những lúc giải lao
​

BUỔI TỐI… NHỮNG THANH ÂM VANG VỌNG
Tiếng kèn với những người dân nơi đây không chỉ là niềm đam mê riêng lẻ, thanh âm từ chiếc kèn như sợi dây vô hình kết nối những con người trong cộng đồng. Họ có thể là doanh nhân, thợ mộc, người làm ruộng, người già, người trẻ, sau một ngày lao động họ lại tập hợp, qua chiếc kèn, họ cùng hòa quyện với nhau trong một bản nhạc. Ông Hưởng kể với tôi "Ngày xưa có chân trong đội kèn là vinh dự lắm. Phải biết chơi kèn và có con trai, sau này bố mất thì người con thế vào vị trí của bố, chơi cây kèn của bố. Mỗi thời mỗi khác, giờ ai biết chơi kèn, chơi hay là mời vào đội."
​

Những "chàng Hê- Lơ-Công" đi tập kèn.


Đội kèn trước nhà thờ Xóm Gò


Tập kèn trong nhà thờ Nam Hòa


Ông Nguyễn Xuân Khoát, người chuyên sáng tác, dàn dựng và chỉ huy dàn nhạc ở Phạm Pháo. Ông được đào tạo bài bản ở học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam. Sau nhiều năm hoạt động âm nhạc chuyên nghiệp, giờ ông dành thời gian xây dựng và phát triển phong trào chơi kèn đồng ở quê hương.


Bác lớn tuổi chơi kèn Hê- Lơ-Công, đây là chiếc kèn lớn nhất trong bộ kèn, nặng tới 13 kg.


Tập kèn trong nhà thờ Nam Hòa
​

Trước những buổi biểu diễn, hoặc những đại lễ cần sự phục vụ của dàn kèn Giáo miền Phạm Pháo sẽ có những buổi tổng ghép ở sân nhà thờ Phạm Pháo. Những đội kèn từ các giáo xứ tập hợp về đây với số lượng gần một nghìn nhạc công.

​

Bố trí chỗ ngồi cho các thành viên trong dàn nhạc được chia theo loại nhạc cụ.


Gần một nghìn nhạc công được tập hợp trong buổi tổng ghép để tập, chuẩn bị biểu diễn ở Đại hội Giới trẻ của người Công giáo khu vực miền Bắc



Người chỉ huy dàn nhạc hợp nhất giáo miền Phạm Pháo


Thành viên trong đội kèn có nhiều người lớn tuổi vẫn tập rất hăng say.


Ông Hưởng đang chỉnh lại hướng của loa kèn cho nhạc công, chau chuốt từng chi tiết nhỏ để có đội hình đẹp.
​

Trong khuôn viên nhà thờ, gần một nghìn cây kèn đồng cùng hòa trong bản nhạc Thánh đem lại cho mình một cảm giác vô cùng thích thú khó tả. Choáng ngợp bởi sự hoành tráng, bởi những thanh âm vang vọng trong một không gian linh thiêng.​

Qua hơn 130 năm gìn giữ tiếng kèn và phát triển phong trào chơi kèn đồng. Hôm nay, người ta nói về Phạm Pháo là nói về dàn kèn đồng nức tiếng. Những hình ảnh người thợ, người nông dân chơi kèn tây trở thành một điều kỳ lạ thú vị trong sinh hoạt văn hóa ở một vùng nông thôn Việt Nam.

Đồng Hiếu hiện đang là giảng viên nhiếp ảnh tại ĐH Sân khấu điện ảnh Hà Nội, ngoài ra anh còn thực hiện một số phóng sự ảnh thường niên với báo Lao Động, anh em có thể kết nối với anh Hiếu tại:

Facebook: https://www.facebook.com/hieu.dong.7