Nông nghiệp trên sao Hoả: thách thức cho sứ mạng chinh phục hành tinh đỏ của loài người

Thời gian gần đây, anh em hay nghe nói về những sứ mệnh Artemis đưa người lên sao Hoả và tìm cách định cư ở đó. Hay Elon Musk với sứ mạng thiết lập một nền văn minh trên sao Hoả trong 20 - 30 năm tới. Trên thực tế, sẽ có rất nhiều vấn đề cần phải giải quyết để thực hiện những sứ mạng đó. Một trong số đó là làm sao loài người có thể tồn tại khi bề mặt của Sao Hoả khô cằn và không phù hợp để làm nông nghiệp. Đó là câu hỏi mà các nhà khoa học đang tìm cách trả lời.

Artemis: chương trình không gian hậu Apollo gặp nhiều khó khăn khi chinh phục mặt trăng

Năm 1969, cả thế giới choáng ngợp khi con tàu Apollo 11 thành công đưa phi hành gia Neil Armstrong và Edwin "Buzz" Aldrin hạ cánh lên Biển Tĩnh Lặng trên Mặt Trăng, trong khi Michael Collins ở lại quỹ đạo.

tinhte.vn

Từ trường trên sao Hoả mất đi để lại một lớp đất khô cằn

Cách đây 4 tỉ năm, Sao Hoả là một hành tinh có nước chảy, gió mạnh và mưa với bầu trời nhiều mây như Trái Đất. Về căn bản, Sao hoả tại thời điểm đó không khác Trái Đất là mấy. Điều khác biệt duy nhất, mà có lẽ là quan trọng nhất, là nó có đường kính bằng một nửa Trái Đất. Điều này có nghĩa là thể tích tổng thể của nó cũng nhỏ hơn Trái Đất rất nhiều. Về cơ bản, các hành tinh lớn hơn như Trái Đất có nhiều vật chất và nhiệt lượng bên trong hơn, cho phép chúng giữ nhiệt trong thời gian dài hơn. Sao Hỏa, do nhỏ hơn, có nhiệt lượng bên trong ít hơn trong khi diện tích bề mặt lớn hơn so với thể tích của nó, nghĩa là nó có thể mất nhiệt vào không gian nhanh hơn so với Trái Đất.



Sao Hoả đã từng rất giống Trái Đất nhưng sự khác biệt về kích thước đã khiến nó không có từ trường

Ngoài ra, giống như Trái Đất, Sao Hỏa có thể đã từng có một từ trường được tạo ra bởi quá trình gọi là động lực học địa chất (geodynamo). Quá trình này xảy ra khi lõi kim loại lỏng của một hành tinh (chủ yếu là sắt và niken) chuyển động và tuần hoàn. Sự chuyển động của các chất lỏng dẫn điện này tạo ra các dòng điện, từ đó sinh ra từ trường của hành tinh. Tuy nhiên, để quá trình địa động lực này hoạt động, lõi của hành tinh cần phải duy trì trạng thái lỏng một phần. Trên Trái Đất, sự chuyển động của lõi ngoài lỏng tạo ra từ trường của chúng ta. Với Sao Hoả, do kích thước nhỏ hơn và khối lượng ít hơn, lõi của nó nguội nhanh hơn so với Trái Đất. Khi lõi của Sao Hỏa nguội dần và rắn lại, đồng thời không còn sự đối lưu của kim loại lỏng, động lực địa chất của Sao Hỏa ngừng hoạt động, khiến từ trường toàn cầu của hành tinh biến mất.


Bề mặt khô cằn của Sao Hoả

Khi không có từ trường, Sao Hỏa trở nên dễ bị ảnh hưởng bởi gió và dòng hạt tích điện phát ra từ Mặt Trời. Những yếu tố này dần dần làm mất đi phần lớn khí quyển của Sao Hỏa qua hàng triệu năm. Quá trình này dẫn đến việc khí quyển Sao Hỏa mỏng đi, khiến nó không thể giữ nhiệt và nước lỏng, góp phần tạo nên môi trường khô cằn và lạnh giá như hiện nay. Ngoài ra, bức xạ không ngừng nghỉ, cùng với sự phóng điện tĩnh từ những cơn bão bụi bao phủ toàn hành tinh, đã thúc đẩy các phản ứng hóa học trong lớp đất khô cằn trên Sao Hỏa - cuối cùng khiến nó trở nên giàu các muối độc hại khó chịu gọi là perchlorate.

Perchlorate, một nguyên nhân cản trở nông nghiệp trên sao Hoả

Việc làm nông nghiệp trên Sao Hoả, theo các nhà làm phim khoa học viễn tưởng, thì hoàn toàn khả thi. Anh em chắc cũng từng coi qua bộ phim Martian mà Matt Damon đóng vai chính. Trong bộ phim này, Mark Watney đã tự xây được một nhà kính, tiến hành rải phân và tưới tiêu, trồng trọt và ngồi đợi. Trong suốt quá trình này, có rất nhiều thông tin chính xác được tái hiện như việc sử dụng vi khuẩn trong hệ vi sinh của con người. Tuy nhiên bộ phim lại hoàn toàn không nhắc đến perchlorate. Với sự hiện diện của loại vật chất này, khoai tây mà Mark trồng sẽ không thể nào phát triển được. Và nếu có, thì hai năm ăn khoai tây bị nhiễm chất gây ung thư sẽ phá hủy tuyến giáp, làm hỏng thận và làm tổn thương các tế bào của Mark vì về bản chất perchlorate cũng là chất độc thần kinh.


Đất trên sao hoả với thành phần muối Perchlorate rất lớn

Thế muối perchlorate là gì? Vật chất này được phát hiện lần đầu tiên bởi tàu Phoenix của NASA vào năm 2008. Sau đó, các sứ mạng khác của cơ quan này đã xác nhận sự tồn tại với liều lượng rất lớn của chúng. Cụ thể hơn, regolith (vật liệu bề mặt) của Sao Hỏa chứa khoảng 0.5% perchlorate theo trọng lượng, cao hơn đáng kể so với lượng thường thấy trên Trái Đất, vốn vào khoảng một phần triệu con số đó. Sự hiện diện của perchlorate trên Sao Hỏa đặt ra những thách thức cho việc định cư của con người. Nguyên nhân là vì perchlorate độc hại cho con người và thực vật, cản trở sự phát triển của cây trồng và cần phải loại bỏ để tạo ra đất an toàn cho canh tác.

Quảng cáo

Cấu trúc hoá học của ion perchlorate ClO₄⁻

Nói về mặt hoá học, perchlorate là một hợp chất chứa ion perchlorate, ClO₄⁻, gồm một nguyên tử clo liên kết với bốn nguyên tử oxy. Perchlorate thường là các muối kết hợp ion này với một ion mang điện tích dương như natri, kali hoặc amoni. Các hợp chất này có tính tan cao trong nước và có thể được tìm thấy trong tự nhiên cũng như từ các hoạt động của con người. Như có đề cập ở trên, perchlorate rất có hại cho cơ thể con người, đặc biệt là tuyến giáp, vì chúng cản trở sự hấp thụ iode, có thể dẫn đến rối loạn chức năng tuyến giáp.

Trên Trái Đất, perchlorate thường được tìm thấy trong nước ngầm bị ô nhiễm, chủ yếu do các hoạt động công nghiệp. Hợp chất này tồn tại lâu dài trong môi trường vì không dễ bị phân hủy dưới các điều kiện tự nhiên thông thường. Hoa Kỳ đã sử dụng rộng rãi hợp chất này trong Thế chiến thứ II và sau đó, họ đã sử một số lượng lớn các dung môi clo hữu cơ liên quan trong nhiều lĩnh vực như giặt khô, tẩy dầu mỡ kim loại, thuốc nhuộm quần áo, và y dược. Thời gian đó, ngành công nghiệp có thái độ buông lỏng trong việc quản lý chất thải, dẫn đến tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng nguồn nước ngầm trên toàn quốc. Sau khi Đạo luật Nước sạch và các quy định bảo vệ môi trường khác được ban hành vào những năm 1970 nhằm ngăn chặn hoặc cấm sử dụng một số hóa chất độc hại, người dân Mỹ mới phát hiện ra mức độ ô nhiễm nghiêm trọng này.

Có nhiều cách để loại bỏ hợp chất perchlorate. Mưa và hệ thống tưới tiêu nhân tạo có thể rửa trôi hợp chất này nhưng nó chỉ là cách "đá trái banh" sang nước ngầm. Một giải pháp khác là trồng các loại cây thân gỗ như cây liễu và cây bông ở những vùng đất bị ô nhiễm. Những loại cây này hút perchlorate từ mặt đất và sau đó chúng có thể bị loại khỏi môi trường. Giải pháp khả thi là nung nóng perchlorate đến nhiệt độ cao - khoảng 400 °C để phá vỡ chúng thành các sản phẩm phụ vô hại. Tuy nhiên, giải pháp này đòi hỏi năng lượng như lò phản ứng hạt nhân và rất nhiều thiết bị phụ trợ. Giải pháp cuối cùng cũng như khả thi nhất là xử lý sinh học bằng vi sinh vật khi một số vi sinh vật có thể chuyển hóa perchlorate, phân hủy chúng thành các ion clorua và oxy, các chất vô hại.

Perchlorate thật sự là một vấn đề rất lớn mà NASA phải giải quyết với sứ mạng không gian Artemis nếu muốn thiết lập sự hiện diện lâu dài của con người trên sao Hoả. Hay Elon Musk, người vốn luôn đặt một tầm nhìn về việc thành lập văn minh nhân loại trên Sao Hoả cũng sẽ phải giải quyết vấn đề này một cách triệt để trước khi các tàu không gian có thể phóng đi từ Trái Đất.

Một số giải pháp cho nền nông nghiệp Sao Hoả

Quảng cáo

Như vậy, nông nghiệp là một vấn đề rất lớn và rất thực tế mà các nhà khoa học phải giải quyết. Trên thực tế, bề mặt Sao Hỏa không có đất mà là regolith, vốn là bụi bặm độc hại, hỗn hợp của đá rời, cát tạo nên bề mặt hành tinh. Regolith không hỗ trợ cho sự sống thực vật. Trong khi đó, loài người cần thực phẩm để sinh tồn nên nền nông nghiệp để tạo ra thực phẩm là điều cần thiết. Để trồng thực phẩm ở Sao Hoả, chúng ta không thể chỉ gieo trồng hạt giống, tưới nước và chờ đợi chúng sinh hoa kết quả. Việc đầu tiên cần làm là tạo ra một lớp đất có thể hỗ trợ sự sống bằng việc loại bỏ perchlorate và làm giàu regolith. Có nhiều phương pháp khác nhau để loại bỏ các hợp chất muối này, bao gồm đốt hoặc rửa chúng, nhưng cả hai đều đòi hỏi nhiều năng lượng và tài nguyên rất lớn. Điều này khiến hai giải pháp này trở nên vô nghĩa.

Tiếp tế lương thực từ Trái Đất

Tiếp tế lương thực từ Trái Đất là một giải pháp nhưng không hiệu quả

Một giải pháp khả thi khác là Trái Đất sẽ trở thành nguồn tiếp tế lương thực thực phẩm. Mặc dù có vẻ như việc dự trữ thực phẩm trên tàu vũ trụ và gửi lên Sao Hỏa là một giải pháp đơn giản. Tuy nhiên, các sứ mệnh từ Trái Đất để cung cấp thực phẩm cho những người định cư trên Sao Hỏa không bền vững về lâu dài vì chúng phụ thuộc vào Trái Đất. Để Sao Hỏa độc lập, con người cần phải tự trồng thực phẩm trên hành tinh này thay vì dựa vào các chuyến hàng liên tục từ Trái Đất. Ngoài ra, các sứ mệnh tiếp tế từ Trái Đất có giới hạn và tốn kém vì nó cần nhiều tài nguyên. Mỗi kilogram thực phẩm gửi lên Sao Hỏa làm tăng chi phí và sự phức tạp của sứ mệnh. Tàu vũ trụ có không gian giới hạn, và hầu hết không gian đó phải được dành cho các thiết bị thiết yếu, nhiên liệu và hệ thống hỗ trợ sự sống. Khi thời gian ở trên Sao Hỏa kéo dài hơn, lượng thực phẩm cần thiết sẽ tăng lên rất nhiều và việc tiếp tế từ Trái Đất là không khả thi, nhất là trong hoàn cảnh có sự cố xảy ra khiến việc tiếp tế bị trì hoãn, qua đó tác động tới những cư dân trên Sao Hoả.

Vận chuyển hệ thống thuỷ canh từ Trái đất

Một giải pháp khác mà NASA từng nghĩ tới là thuỷ canh. Về cơ bản, thuỷ canh là phương pháp trồng cây không cần đất, sử dụng nước giàu dinh dưỡng thay thế. Đây có vẻ như là một giải pháp tiềm năng để trồng thực phẩm trên Sao Hỏa, nhưng nó cũng có hạn chế, đặc biệt khi nói đến việc hỗ trợ dân số lớn hay vận chuyển từ Trái đất lên. Tuy nhiên, hệ thống thủy canh đòi hỏi nhiều thiết bị chuyên dụng như máy bơm, đèn chiếu sáng, và các hệ thống kiểm soát khí hậu, phải được xây dựng trên Trái Đất và sau đó vận chuyển lên Sao Hỏa, điều này khiến chúng tốn nhiều năng lượng cũng như để vận hành. Chúng cũng đòi hỏi phải liên tục giám sát để ngăn ngừa nhiễm khuẩn hoặc nấm. Nếu hệ thống bị nhiễm bệnh, toàn bộ cây trồng có thể bị phá hủy vì nó là một hệ thống khép kín - nghĩa là nước và chất dinh dưỡng được tuần hoàn, khiến sự ô nhiễm lan truyền nhanh chóng.


Con người có thể làm hệ thống thuỷ canh và mang lên Sao Hoả

Trong trường hợp này, mọi thứ sẽ phải bị loại bỏ và thiết lập lại, rất tốn kém về thời gian và tài nguyên. Cuối cùng, hệ thống thủy canh chỉ có thể duy trì những nhóm nhỏ khoảng 10 đến 20 người một cách thoải mái. Việc mở rộng quy mô hệ thống thủy canh để nuôi sống dân số lớn hơn trên Sao Hỏa sẽ rất khó khăn do nhu cầu năng lượng và thiết bị cao. Đây là lý do tại sao thủy canh được coi là giải pháp ngắn hạn cho các nhóm nhỏ, nhưng không phải là giải pháp có thể mở rộng để hỗ trợ dân số lớn trong thời gian dài.

Con người cần một giải pháp tự cung tự cấp trên Sao Hoả

Với những lý do đó, NASA và các cơ quan vũ trụ khác đang hướng tới việc làm cho các sứ mệnh lên Sao Hỏa trở nên tự cung tự cấp hơn. Nếu các phi hành gia trên Sao Hỏa quá phụ thuộc vào các sứ mệnh tiếp tế từ Trái Đất, họ sẽ luôn gặp rủi ro khi nguồn cung bị gián đoạn. Tự chủ khỏi Trái Đất là mục tiêu then chốt để thiết lập sự hiện diện lâu dài của con người trên Sao Hỏa. Giải pháp duy nhất lâu dài là canh tác đất regolith trên Sao Hỏa. Tuy nhiên, để làm được điều này, vấn đề perchlorate phải được giải quyết. Khi đất được xử lý để phù hợp với canh tác (bằng cách loại bỏ perchlorate độc hại và làm giàu đất với các chất dinh dưỡng), nó có thể cung cấp nguồn thực phẩm bền vững và có thể mở rộng cho các nhóm dân cư lớn hơn. Và điều này sẽ bền vững hơn so với những giải pháp kể trên.


Và nông nghiệp trên Sao Hoả là giải pháp bền vững

Giải pháp lý tưởng tới thời điểm này không còn là những máy móc hạng nặng, cỡ lớn nữa. Thay vào đó, đây lại trở thành cuộc chơi của những giải pháp cực kì bé nhỏ: các vi sinh vật.

Hướng đi từ các vi sinh vật

NASA và rất nhiều tổ chức đã tài trợ cho các nghiên cứu tìm cách loại bỏ perchlorate khỏi đất trên Sao Hoả cũng như tìm cách canh tác chúng. Tuy nhiên vấn đề lớn nhất là loài người không thật sự có được một mẫu đất từ Sao Hoả. Hơn 50 năm của NASA với các sứ mạng liên quan tới Sao Hoả đã cố gắng thực hiện việc này nhưng đều thất bại. Chính vì thế, các nhà khoa học buộc phải tìm một con đường vòng để tìm ra giải pháp cho vấn đề này.


Trong các nhóm nghiên cứu được NASA tài trợ, hai nhóm đang có những bước tiến lớn là Viện thiết kế sinh học của Đại học bang Arizona (ASU) và Viện công nghệ Florida với mỗi nhóm sẽ có một vai trò khác nhau trong sứ mạng này.

Công việc của ASU: loại bỏ perchlorate ra khỏi đất.

Nhóm nghiên cứu tại ASU sẽ phải tìm ra cách thức để các loại vi khuẩn loại bỏ perchlorate ra khỏi đất. Để thực hiện việc này, các nhà khoa học sử dụng một loại đất mô phỏng tương tự như đất trên Sao Hoả, dựa theo các thành phần hoá học, thông số kỹ thuật được gửi về từ xe tự hành Curiosity. Hợp chất này có tên gọi là MGS-1 - Mars Global Simulant, được tạo bởi công ty có tên gọi là Space Resource Technologies. Đất này rất mịn, giống như cát ở những bãi biển và trông giống như bột cacao.


Đại học bang Arizona (ASU) có nhiệm vụ loại bỏ perchlorate ra khỏi đất

Dựa vào loại đất này, các nhà khoa học sẽ cho chúng vào những dung dịch chứa chất dinh dưỡng, vi khuẩn. Đồng thời, họ cũng sẽ bỏ perchlorate dưới dạng bộ trắng vào những ống nghiệm này để tạo ra một sao Hoả siêu thu nhỏ trong ống nghiệm. Khi đó, vi khuẩn sẽ ăn những thứ chúng không thích và bỏ qua những thứ mà chúng không ưa chuộng. Cách thí nghiệm này cho phép các nhà khoa học tại đây tìm ra sự kết hợp lý tưởng từ các vi sinh vật để loại bỏ perchlorate. Ngoài ra, họ còn muốn tận dụng quá trình này một cách hiệu quả nhất khi mong muốn các vi sinh vật sau khi xử lý xong perchlorate sẽ tạo ra clorua và Oxy.

Lượng Oxy mà các phản ứng này tạo ra được kì vọng là nguồn Oxy đủ lớn và nhóm nghiên cứu muốn tìm cách thu giữ lượng Oxy này và sử dụng chúng. Nguyên lý ở đây rất đơn giản, perchlorate gồm phân tử oxy trong cấu trúc của nó, và muối này tồn tại một lượng rất lớn ở trên sao Hoả. Khi đó, nếu loài người thành công trong việc xử lý perchlorate, một lượng Oxy rất lớn có thể được tạo ra cho loài người trên sao Hoả sử dụng. Đây sẽ là một bước đột phá quan trọng vì việc sản xuất oxy tại chỗ sẽ giảm sự phụ thuộc vào nguồn cung từ Trái Đất, đồng thời cải thiện tính bền vững của các sứ mệnh lâu dài trên Sao Hỏa.


Đất MSG-1 mô phỏng đất trên Sao Hoả

Một vấn đề khác mà các nhà khoa học tại đây đang tìm cách xử lý là làm sao mang các vi sinh vật này lên được Sao Hoả. Họ cho rằng chúng ta không cần những thùng chứa lớn để làm việc này khi bản thân các phi hành gia đã là một hoang chứa các vi khuẩn rồi. Cơ thể họ là nơi sinh sống của của hàng tỉ sinh vật trong ruột. Nhóm nghiên cứu cũng đã thực hiện loại bỏ perchlorate bằng cách sử dụng các vi khuẩn từ bùn thu được từ các nhà máy xử lý nước thải. Vì thế, cách mà Mark trong the Martian sử dụng các vi sinh vật phần nào là đúng hướng. Một thách thức mà các nhà khoa học phải giải quyết ở đây là những vi sinh vật này cũng có thiên địch và liệu có tồn tại những loại thiên địch trên sao hoả ngăn cản hoạt động của chúng hay không.

Hiện tại, regolith được chuẩn bị và xử lý theo từng thí nghiệm rất nhỏ tại phòng thí nghiệm của ASU. Nhóm nghiên cứu đã thành công trong việc đưa nồng độ perchlorate từ khoảng 5 gam trên một kilogram (0,5% ban đầu) xuống còn 5 đến 20 microgram trên một kilogram hoặc thấp hơn. Nồng độ này theo lý thuyết sẽ không gây ức chế sự nảy mầm của hạt. Để hình dung một cách dễ dàng, đất ở sa mạc Arizona có nồng độ perchlorate dao động từ 0,3 đến 5 microgram trên một kilogram. Trong khi đó ở sa mạc Atacama, con số đó có thể lên tới 2.500 microgram trên một kilogram. Con số mà nhóm nghiên cứu thực hiện được là khá khả quan cho các sứ mạng mà NASA mong muốn.

Công việc của Viện công nghệ Florida: Canh tác

Tuy nhiên, việc loại bỏ perchlorate là không đủ để thực vật trên sao Hỏa phát triển. Andrew Palmer, phó giáo sư sinh học tại Viện Công nghệ Florida cho biết rằng sau khi loại bỏ perchlorate, họ vẫn còn một vấn đề là làm sao chuyển đổi regolith trên sao Hỏa thành đất trồng trọt được. Bài toán này là câu trả lời cho một bài toán lớn hơn: Làm sao chúng ta có thể cung cấp đủ nguồn thực phẩm ở đó? Trên thực tế, lương thực thực phẩm là một vấn đề rất lớn với các sứ mạng sao Hoả. Với khoảng cách từ sáu đến chín tháng với Trái Đất, nếu nguồn thức ăn bị mất, loài người sẽ không trụ nổi cho tới khi nhận được tiếp tế. Và vì thế, nông nghiệp buộc phải là bài toán lớn mà loài người phải giải quyết.

Với vấn đề đó, các nhà nghiên cứu tại đây đã bắt đầu trồng cây, nấm và vi khuẩn trong các chất mô phỏng regolith trên Sao Hỏa nhằm khám phá cách biến regolith thành đất thích hợp cho cây trồng phát triển. Lớp đất này được cung cấp bởi các nhà khoa học tại ASU để Palmer tiến hành thí nghiệm.

Về cơ bản, đất thường là một chất nền đã bị các yếu tố sinh học tác động. Trong mẫu regolith được mô phỏng ở trái đất hay thực tế, hoạt động của vi khuẩn chịu trách nhiệm loại bỏ perchlorate cũng có thể chuyển đổi khoáng chất và giải phóng các chất dinh dưỡng hữu ích khác cho thực vật như kali và phốt pho. Ngoài ra, quy trình này cũng có thể được sử dụng để đưa các chất dinh dưỡng khác vào đất. Nhóm nghiên cứu của Palmer đang cố gắng thực hiện việc này và biến nó thành một chu trình sinh thái hoàn chỉnh.


Thực vật mọc trên đất mô phỏng sao Hoả

Họ sử dụng một căn phòng được gọi là "ngôi nhà đỏ". Đây là một môi trường bán kiểm soát với ánh sáng nhân tạo cùng các biện pháp kiểm soát môi trường nhân tạo. Những loài thực vật được trồng ở đây chưa từng được tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Điều này được thực hiện nhằm mô phỏng môi trường thực tế trên Sao Hoả, nơi không có bầu khí quyển và lạnh hơn Nam Cực và các loài thực vật cũng sẽ được trồng trong môi trường khép kín, được kiểm soát bằng ánh sáng nhân tạo.

Trong căn phòng này, nhóm nghiên cứu đã tiến hành trồng các loài thực vật khác nhau để theo dõi sự phát triển của regolith theo thời gian. Họ đã trồng rau diếp romaine, ớt chuông, cà chua, cỏ ba lá và sắp tới, nhóm sẽ bắt đầu thử nghiệm với đậu phộng. Dự án này hiện tại vẫn trong giai đoạn đầu nên chưa có bất kì kết quả xác thực nào dể nhóm nghiên cứu chia sẻ. Tuy nhiên, một trong những tín hiệu tích cực là việc trồng cây trong đất mô phỏng sẽ khiến kết cấu của nó trở nên "xốp hơn" và điều này hoàn toàn có lợi cho sự phát triển của thực vật.

Tín hiệu tích cực

Các nhà nghiên cứu tại ASU và Viện công nghệ Florida đã có thể làm giảm nồng độ perchlorate trong các mẫu regolith. Họ cũng đã có những bước tiến khi tăng nồng độ chất hữu cơ trong các mẫu đất mà họ dùng để thí nghiệm. Về cơ bản, các nhà khoa học trong dự án này đã thay đổi cấu trúc của regolith và bắt đầu trồng cây trong đó. Bước tiếp theo là làm tất cả những việc này cùng một lúc và khi thành công, nó sẽ mở đường cho loài người trong việc tự nuôi sống chính mình, trước mắt là Hành tinh đỏ và xa hơn là vũ trụ.


Nguồn: [1][2][3][4][5][6]

Khóa học Machine Learning cơ bản- Khoa học dữ liệu - AI

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

==***==

Khoá học Quản trị Chiến lược Dành cho Lãnh đạo Doanh nghiệp

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

==***==

Nơi hội tụ Tinh Hoa Tri Thức - Khơi nguồn Sáng tạo

Để tham gia khóa học công nghệ truy cập link: http://thuvien.hocviendaotao.com

Mọi hỗ trợ về công nghệ email: dinhanhtuan68@gmail.com

--- 

Khóa học Hacker và Marketing từ A-Z trên ZALO!

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học Hacker và Marketing từ A-Z trên Facebook!

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa đào tạo Power BI phân tích báo cáo để bán hàng thành công

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Bảo mật và tấn công Website - Hacker mũ trắng

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học ​

KHÓA HỌC LẬP TRÌNH PYTHON TỪ CƠ BẢN ĐẾN CHUYÊN NGHIỆP

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học Lập trình Visual Foxpro 9 - Dành cho nhà quản lý và kế toán

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học hướng dẫn về Moodle chuyên nghiệp và hay

Xây dựng hệ thống đào tạo trực tuyến chuyên nghiệp tốt nhất hiện nay.

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

KHÓA EXCEL CHUYÊN NGHIỆP

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học AutoIt dành cho dân IT và Marketing chuyên nghiệp

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khoá học Word từ cơ bản tới nâng cao, học nhanh, hiểu sâu

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học hướng dẫn sử dụng Powerpoint từ đơn giản đến phức tạp HIỆU QUẢ

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học Thiết kế, quản lý dữ liệu dự án chuyên nghiệp cho doanh nghiệp bằng Bizagi

Khóa học Phân tích dữ liệu sử dụng Power Query trong Excel

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học Lập trình WEB bằng PHP từ cơ bản đến nâng cao

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học Phân tích dữ liệu sử dụng TableAU - Chìa khóa thành công!

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học Phân tích dữ liệu sử dụng SPSS - Chìa khóa thành công!

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học "Thiết kế bài giảng điện tử", Video, hoạt hình 

kiếm tiền Youtube bằng phần mềm Camtasia Studio

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học HƯỚNG DẪN THIẾT KẾ VIDEO CLIP CHO DÂN MARKETING CHUYÊN NGHIỆP

​​​​​

HƯỚNG DẪN THIẾT KẾ QUẢNG CÁO VÀ ĐỒ HỌA CHUYÊN NGHIỆP VỚI CANVA

Hãy tham gia khóa học để trở thành người chuyên nghiệp. Tuyệt HAY!😲👍

 KHÓA HỌC VIDEO- XÂY DỰNG PHẦN MỀM QUẢN LÝ BẰNG MICROSOFT ACCESS

GOOGLE SPREADSHEETS phê không tưởng

Khóa hoc lập trình bằng Python tại đây

Hãy tham gia khóa học để biết mọi thứ

Để tham gia tất cả các bài học, Bạn nhấn vào đây 

Khóa học lập trình cho bé MSWLogo

Nhấn vào đây để bắt đầu học

Khóa học Ba, Mẹ và Bé - Cùng bé lập trình  TUYỆT VỜI

Khóa học sử dụng Adobe Presenter-Tạo bài giảng điện tử

Khóa học vẽ tạo giao diện demo cho website

Để thành thạo Wordpress bạn hãy tham gia khóa học 

Tham gia khóa học tại đây

Khóa học sử dụng Edmodo để dạy và học hiện đại để thành công

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

==***==

Bảo hiểm nhân thọ - Bảo vệ người trụ cột

Cập nhật công nghệ từ Youtube tại link: congnghe.hocviendaotao.com
Tham gia nhóm Facebook
Để tham gia khóa học công nghệ truy cập link: http://thuvien.hocviendaotao.com
Mọi hỗ trợ về công nghệ email: dinhanhtuan68@gmail.com

Nguồn: Tinh Tế

Share !