Boeing trong đó bao gồm dòng 737 MAX thân hẹp thế hệ mới và 787 Dreamliner thân rộng hiện đã được hãng hàng không quốc gia Vietnam Airlines khai thác trước đó. 787 Dreamliner thì chúng ta đã được nghe nhiều rồi, dưới đây là thông tin về 737 MAX.
Trước khi nói về 737 MAX thì mình xin nhắc lại lược sử dòng 737 - dòng máy bay thân hẹp bán chạy nhất của Boeing và cũng là dòng máy bay phản lực thương mại phổ biến nhất thế giới. 737 bắt đầu được Boeing nghiên cứu từ năm 1964 thay thế cho 727 và biến thể đầu tiên là 737-100 cất cánh lần đầu vào năm 1967. Kể từ năm 1968 thì 737 bắt đầu được nhiều hãng hàng không trên thế giới khai thác với hãng đầu tiên là Lufthansa của Đức.
Buồng lái của Boeing 737-800.
Boeing 737 có rất nhiều biến thể như 737-100/200 (Original) và 737-300/400/500 (Classic), đến những năm đầu của thập niên 90 thì Boeing ra mắt thế hệ 737 NG (Next Generation) với các biến thể 737-600/700/800 và 900 được nâng cấp về sải cánh, buồng lái glass cockpit với các màn hình điện tử, nội thất mới và chiều dài thân máy bay cũng được nới ra để đáp ứng nhiều chỗ ngồi hơn. Dòng 737 được sản xuất liên tục từ năm 1967 đến nay và đây cũng là dòng máy bay phản lực thương mại bán chạy nhất trong lịch sử hàng không với 15207 đơn đặt hàng, 10444 chiếc được sản xuất và chuyển giao (chưa tính dòng MAX).
Chiếc Boeing 737-400 thuộc biên chế của Jetstar Pacific khi xưa.
737 thân hẹp và nó phục vụ cho các chặng bay ngắn và trung bình. Đối thủ chính của 737 chính là dòng A320 của Airbus. Khi giá nhiên liệu đạt đỉnh cách đây hơn 10 năm thì rất nhiều hãng hàng không trước đó dùng các biến thể 737 dòng Classic đã phải chuyển sang dòng A320/A319/A318 để giảm chi phí nhiên liệu và dòng 737 Next Generation được Boeing phát triển nhằm giải quyết vấn đề này. Tại Việt Nam trước đây có Jetstar Pacific khai thác 737 với biến thể 737-400 thuộc dòng Classic nhưng sau đó cũng thay thế bằng A320.
Dòng 737 MAX được Boeing đề xuất vào năm 2006 với ý tưởng ban đầu là thiết kế mới hoàn toàn với các công nghệ lấy từ dòng 787 Dreamliner. Tham vọng của Boeing với 737 MAX là cạnh tranh kịp thời với Airbus A320neo với lợi thế mà hãng hàng không nào cũng mong muốn đó là mức tiêu thụ nhiên liệu và chi phí vận hành thấp. Dòng A320neo khai thác các dòng động cơ turbofan mới như LEAP của CFM International và PW1000G của Pratt & Whitney với hiệu quả nhiên liệu cao hơn hẳn so với dòng 737 hiện tại. Tuy nhiên, Boeing đã chậm chận so với Airbus bởi tại triển lãm hàng không Paris Airshow 2011 - thời điểm này 737 MAX vẫn còn trên giấy thì A320neo đã có màn ra mắt ấn tượng với 667 đơn đặt hàng, chuyển giao tổng cộng 1029 chiếc vào thời điểm đó và kết quả này cũng đã giúp Airbus lập kỷ lục mới về máy bay phản lực thương mại có số đơn đặt hàng lớn nhất trong lịch sử.
American Airlines - 1 trong những hãng hàng không lớn nhất của Hoa Kỳ cũng đã đặt mua 130 chiếc A320ceo và 130 chiếc A320neo. Những đơn hàng của AA đã phá vỡ thế độc tôn của Boeing trên thị trường máy bay thân hẹp và khiến Boeing phải thay đổi kế hoạch. Dự án mang tên Yellowsone 1 (Y-1) về 737 MAX đã trở thành một dự án nâng cấp dòng 737 NG với thiết kế cánh mới, thân lớn hơn và đặc biệt là thay đổi về động cơ. Cũng trong năm 2011, ban điều hành Boeing đã phê chuẩn kế hoạch ra mắt dòng 737 với động cơ mới, kỳ vọng sẽ tiết kiệm nhiên liệu hơn 16% so với Airbus A320ceo và 4% so với Airbus A320neo. Đến tháng 11 năm 2014, giám đốc điều hành Boeing - Jim McNerney công bố phải đến 2030 thì hãng mới tung ra dòng máy bay mới hoàn toàn thay thế cho 737.
Chiếc 737 MAX 8 đầu tiên với tên gọi Spirit of Renton.
MAX bắt đầu được đưa vào dây chuyền sản xuất vào năm 2015 và vào ngày 8 tháng 12 cùng năm, chiếc 737 MAX đầu tiên thuộc biến thể 737 MAX 8 xuất xưởng. Nó thực hiện chuyến bay đầu tiên vào ngày 29 tháng 1 năm 2016 tức là gần 49 năm kể từ chuyến bay đầu tiên của biến thể già nhất dòng 737 là 737-100 (tháng 4 năm 1967). Cũng lưu ý là kể từ thế hệ 737 MAX thì Boeing đổi cách đặt tên các biến thể thành 737 MAX 8 thay vì 737-800 như kiểu đặt tên cũ. Các biến thể sau đó là 737 MAX 7/9/10.
Một chiếc Boeing 737-800 của Lion Air gặp nạn tại biển Bali năm 2013 nhưng may 108 hành khách may mắn sống sót. Tuy nhiên với tai nạn mới nhất của 737 MAX 8 hồi tháng 10 năm ngoái cũng của hãng hàng không này thì 189 hành khách thiết mạng.
737 MAX 8 hiện là biến thể có nhiều đơn đặt hàng nhất trong dòng 737 MAX. Hãng hàng không đầu tiên nhận lô 737 MAX 8 là Malindo Air - hãng liên doanh giữa Tập đoàn hàng không quốc phòng (NADI) của Malaysia và Lion Air của Indonesia - hãng hàng không có truyền thống khai thác dòng 737 lâu năm. Dòng 737 MAX 8 chính thức được đưa vào khai thác bởi Malindo Air vào tháng 5 năm 2017. Ngay sau Malindo Air là Norwegian Air của Na Uy và Southwest Airlines của Mỹ. 1 năm sau khi được đưa vào khai thác thì Boeing đã chuyển giao được 130 chiếc 737 MAX cho 28 khách hàng, vận chuyển tổng cộng 6,5 triệu hành khách trên toàn thế giới.
Các biến thể sau đó như 737 MAX 7 được Boeing ra mắt tại triển lãm hàng không Farnborough 2016 với thiết kế cánh và càng hạ cánh tương tự MAX 8 nhưng ngắn hơn. Biến thể này được Boeing nhắm đến A319neo với nhiều hơn 12 ghế, bay xa hơn 740 km nhưng chi phí vận hành thấp hơn 7%/mỗi ghế. 737 MAX 7 bắt đầu được sản xuất từ tháng 10 năm 2017, thực hiện chuyến bay đầu tiên vào tháng 3 năm 2018 và hiện tại đang được một vài hãng hàng không giá rẻ khai thác như WestJet, Canada Jetlines và Southwest Airlines.
737 MAX 9 thay thế cho 737-900 thế hệ NG. Biến thể này có thân dài hơn so với MAX 8 với nhiều hơn 20 ghế, nâng tổng số ghế có thể trang bị lên 220, tầm bay nâng lên thành 6676 km so với 6500 km và Lion Air cũng là hãng đầu tiên khai thác biến thể này. Đối thủ chính của MAX 9 là Airbus A321neo và để cạnh tranh, 737 MAX 9 có giá bán gần như tương đương MAX 8 vào khoảng 53 triệu đô.
Tuy nhiên theo thống kê thì dòng A321neo vẫn bán chạy hơn so với 737 MAX 9 với tỉ lệ 5 chọi 1. Từ những phản hồi của khách hàng với dòng MAX 9, Boeing phát triển biến thể kéo dài thân của 737 MAX 9 là MAX 10 với thân dài hơn, nâng số ghế tối đa lên đến 230 ghế, thiết kế cánh cải tiến, càng hạ cánh mới, động cơ lớn hơn. So với A321neo thì 737 MAX 10 sẽ có chi phí vận hành mồi chuyến thấp hơn 5% trong khi sức chứa lớn hơn. Tại triển lãm hàng không Paris 2017, 737 MAX 10 đã đạt được 361 đơn đặt hàng và thoả thuận trong đó bao gồm 214 hợp đồng chuyển đổi từ 737 MAX 9 sang MAX 10 từ 16 hãng hàng không trong đó có 50 đơn hàng từ Lion Air. Ngoài ra hãng sở hữu nhiều MAX 10 nhất là United Airlines với 100 đơn.
Ngoài các biến thể chính trên thì dòng 737 MAX còn có các biến thể như 737 MAX 200 - một biến thể của MAX 8 với mật độ ghế cao hơn, tối đa 200 ghế, chi phí vận hành hiệu quả hơn 20% so với các phiên bản 737 hiện tại, 5% so với 737 MAX 8. RyanAir - hãng hàng không giá rẻ nổi tiếng của Ireland đã đặt 135 chiếc .
Thứ khiến dòng 737 MAX đạt hiệu quả khai thác cao hơn so với các dòng 737 cũ chính là động cơ LEAP-1B của CFM International. Thực sự cuộc đua về hiệu quả nhiên liệu của động cơ turbofan vẫn xoanh quanh tỉ lệ bypass giữa 2 viền khí. Tỉ lệ bypass của LEAP-1B 9:1, trong khi dòng động cơ CFM56-7B dùng trên dòng Boeing 737 NG có tỉ lệ là 5.1:1, như vậy hiệu quả nhiên liệu cao hơn từ 10 đến 12% trong khi độ ồn giảm 40%. Phiên bản LEAP-1B được Boeing chọn có đường kính cánh quạt lớn 176 cm, so với dòng LEAP-1A trên A320neo thì vẫn nhỏ hơn (198 cm) và tỉ lệ bypass của LEAP-1A cũng cao hơn với 11:1. Ngoài ra, 737 MAX còn được cải tiến về thiết kế cánh với đầu cánh rẽ nhánh để tối ưu lực nâng, tiết kiệm nhiên liệu hơn ít nhất là 1,5%.
Tính đến nay, Boeing đã có 5011 đơn đặt hàng dòng 737 MAX tính tất cả các biến thể và đã chuyển giao được 350 chiếc. Hồi tháng 7 năm 2016, Vietjet Air đã công bố đặt mua 100 chiếc 737 MAX nhưng lúc đó chưa rõ phiên bản. Đến hôm nay thì chi tiết chúng ta có là 80 chiếc 737 MAX 10 và 20 chiếc 737 MAX 8, dự kiến sẽ giao đủ trong vòng 4 năm từ 2022.
Trong khi đó, hãng hàng không mới nổi là Bamboo Airways của tập đoàn FLC cũng đang cân nhắc mua 25 chiếc 737 MAX. Hiện tại đội bay của Bamboo Airways chỉ dùng A321neo nhưng đáng chú ý là hãng này cũng đã ký mua thêm 10 chiếc 787 Dreamliner thân rộng để mở đường bay từ Việt Nam sang Mỹ. Hy vọng vào cuối năm 2019 đầu 2020, chúng ta sẽ có thêm một lựa chọn bay thẳng từ Việt Nam sang bờ tây Hoa Kỳ với Bamboo Airways.
