Một trong những phần lớn nhất trong công nghệ blockchain chính là permissioned blockchain (blockchain được cấp phép hay blockchain đóng) và permissionless blockchain (blockchain không cần cấp phép hay blockchain mở). Sự khác biệt cơ bản khá rõ ràng: Bạn cần phê duyệt để sử dụng một permissioned blockchain, trong khi bất kỳ ai cũng có thể tham gia vào các hệ thống không cần cấp phép (permissionless). Ví dụ, blockchain Bitcoin ban đầu vẫn hoàn toàn mở, nhưng khi các công ty và tổ chức bắt đầu áp dụng công nghệ này, họ đã sẵn sàng hy sinh sự tin cậy và tính minh bạch để có quyền kiểm soát truy cập cũng như tùy chỉnh dễ dàng hơn.
Permissioned và Permissionless Blockchain thực sự không nên được sử dụng cho cùng một thứ. Ví dụ, mọi người có lẽ không quan tâm đến việc sử dụng một loại tiền điện tử được cấp phép (permissioned cryptocurrency), vì một trong những điểm hấp dẫn nhất của tiền điện tử là không ai có thể kiểm soát cách thức hoạt động của nó hoặc nơi nó đến. Ngược lại, một công ty như Maersk, sử dụng blockchain để theo dõi dịch vụ hậu cần vận chuyển của mình, không muốn đưa tất cả dữ liệu bí mật của mình lên một permissionless blockchain.
Permissioned và Permissionless Blockchain có gì giống nhau?
Cả permissioned và permissionless blockchain đều có một số đặc điểm quan trọng:
Nói một cách đơn giản, cả permissioned và permissionless blockchain đều sử dụng mật mã và phân cấp ở nhiều mức độ khác nhau, để lưu trữ chính xác dữ liệu ở định dạng khó hack hoặc thay đổi.
Permissioned và Permissionless Blockchain co gì khác nhau?
Permissionless Blockchain
Hầu hết các blockchain mà bạn từng nghe nói đều rơi vào loại này: Bitcoin, Ethereum, Litecoin, Dash và Monero. Tất cả những cái khác là blockchain công khai mà bất cứ ai cũng có thể giao dịch hoặc thậm chí tham gia với tư cách là validator (người xác thực).
Tất cả dữ liệu được lưu trữ trên các chuỗi này đều có sẵn công khai và các bản sao đầy đủ của sổ cái được lưu trữ trên toàn thế giới. Đó là điều khiến các hệ thống này rất khó bị hack hoặc kiểm duyệt. Không ai điều hành blockchain, không ai có thể hạn chế quyền truy cập vào nó và bạn vẫn tương đối ẩn danh vì không cần phải xác minh chính mình để nhận một địa chỉ và thực hiện giao dịch.
Loại blockchain này có xu hướng tạo ra tiếng vang vì nó có những gì làm nền tảng cho hầu hết các loại tiền điện tử và những giải pháp phân cấp thú vị nhất. Sự cường điệu này là xứng đáng, vì các permissionless blockchain công khai có khả năng cách mạng hóa những dịch vụ trước đây yêu cầu người trung gian đáng tin cậy - không chỉ là tiền tệ. Ví dụ, một blockchain bất biến của ô tô có thể cung cấp cho bạn khả năng tra cứu dữ liệu đáng tin cậy trên mọi bộ phận, hồ sơ dịch vụ và giao dịch liên quan đến một chiếc xe đã qua sử dụng, thay vì tin tưởng một người trung gian nào đó.
Tất nhiên, hệ thống này không hề hoàn hảo. Nó có thể chậm, khó xây dựng và mở rộng quy mô, quá minh bạch để lưu trữ dữ liệu nhạy cảm, khó kiểm soát truy cập, tốn nhiều năng lượng và phức tạp. Đó là lý do tại sao các permissioned blockchain đang trở thành một giải pháp phổ biến hơn cho các công ty và tổ chức muốn sử dụng blockchain để thay thế các hệ thống truyền thống.
Permissioned blockchain
Tóm lại, permissioned blockchain chỉ dành cho những người được phép truy cập. Bất cứ ai muốn xác thực các giao dịch và/hoặc xem dữ liệu trên mạng, trước tiên phải được central authority (bộ phận trung tâm, chịu trách nhiệm quản lý chính) chấp thuận.
Điều này đặc biệt hữu ích cho các ngân hàng, công ty và những tổ chức khác phải tuân thủ các quy định và không muốn mất quyền kiểm soát hoàn toàn dữ liệu. Thay vì xây dựng trên một blockchain lớn, phi tập trung như Ethereum, các đơn vị này có thể tạo ra một giải pháp tùy chỉnh, chỉ được điều hành bởi những tổ chức mà họ chấp thuận.
Hãy tưởng tượng một công ty chuyên bán dưa hấu đưa chuỗi cung ứng của họ lên một tầm cao mới:
1. Công ty quyết định xây dựng một hệ thống blockchain để theo dõi trái cây của mình từ trang trại đến cửa hàng. Họ muốn biết chính xác ai là người tham gia trong mỗi bước, vì vậy công ty này quyết định sử dụng một permissioned blockchain mà chỉ người dùng được ủy quyền mới có thể truy cập.
2. Họ xây dựng Melonchain và cung cấp cho mỗi điểm trên chuỗi cung ứng cách để truy cập và thêm dữ liệu, được xác thực bởi một mạng lưới các máy chủ do công ty điều hành. Bằng cách này, bất cứ khi nào dữ liệu về một quả dưa được ghi lại, nó có thể được tra cứu trong sổ cái và được xác minh bằng mật mã sau đó.
3. Một số dữ liệu nhất định về mỗi quả dưa hấu, như ngày và địa điểm thu hoạch, được công khai cho người tiêu dùng, trong khi các dữ liệu khác, như chuyển động chính xác trong chuỗi cung ứng, được giữ bí mật để giúp công ty duy trì lợi thế cạnh tranh.
Tiền điện tử Libra của Facebook là một ví dụ điển hình khác. Nó có thể ra mắt công chúng trong tương lai, nhưng tại thời điểm ra mắt, chỉ một số công ty được chọn, đã đầu tư và được phê duyệt, mới có quyền vận hành nó và người dùng có thể phải đăng ký bằng danh tính thực.
Những lợi thế lớn của permissioned blockchain là chúng có:
- Quyền kiểm soát truy cập
- Khả năng tùy biến cao
- Thay đổi thời gian dễ dàng hơn để tuân thủ các quy định
- Hiệu quả năng lượng tốt hơn
- Khả năng mở rộng tốt hơn
Tuy nhiên, chúng cũng có những nhược điểm. Đó là:
- Tập trung hơn
- Ít minh bạch
- Dễ bị tấn công và thao túng hơn
- Dễ dàng kiểm duyệt hơn
- Ít ẩn danh hơn
Permissioned hay permissionless blockchain tốt hơn?
Các permissioned và permissionless blockchain chỉ là những nhánh của cùng một công nghệ, được phát triển để đáp ứng nhiều nhu cầu khác nhau. Cả hai đều hữu ích theo cách riêng của mình, đối với hầu hết các mục đích và công nghệ khác nhau trong thực tế.
Điều này có nghĩa là những lợi ích do permissionless blockchain mang lại không trực tiếp tác động đến các hệ thống được cấp phép, vì vậy việc một công ty nói rằng mình sử dụng công nghệ blockchain không hẳn nghĩa là nó riêng tư hoặc phi tập trung hơn nhiều so với cơ sở dữ liệu truyền thống. Nắm được sự biệt giữa permissioned và permissionless blockchain là một phần khá quan trọng.
