Bộ não loại bỏ các neuron chết như thế nào?

Học viện đào tạo trực tuyến Thứ Bảy, 18 tháng 7, 2020 0 No comments

Bộ não sử dụng một hệ thống phức tạp để nhận biết, khống chế và tiêu diệt các tế bào thần kinh chết nhằm ngăn chặn chúng làm tắc nghẽn cũng như hỏng các tế bào liên kết và các mô xung quanh. Quá trình này đóng một vai trò vô cùng quan trọng ở những bệnh nhân bị chấn thương não hay mắc bệnh thoái hoá thần kinh và các bệnh rối loạn khác.

Quá trình này được gọi là apoptosis, nó diễn ra rất nhanh, cho nên, khó có thể nào chụp hay ghi hình lại được nó. Nhưng mới đây, các nhà nghiên cứu của trường đại học Yale, Mỹ đã lần đầu ghi được khoảnh khắc các neuron chết bị loại bỏ trong não chuột.Video ghi lại khoảnh khắc ngắn của một tế bào thần kinh đã chết (màu đỏ), bị bao vây bởi các tế bào miễn dich của não, được gọi là microglia. Trong suốt 24 giờ, microglia phân mảnh tế bào thần kinh đã chết và tiêu thụ tế bào thần kinh chết, giúp ngăn chặn nó gây ảnh hưởng đến hoạt động của các tế bào thần kinh xung quanh.

Microglia (màu xanh lá cây) khống chế và tiêu diệt một tế bào thần kinh chết (màu đỏ).

Ghi lại được quá trình này không phải là điều dễ dàng. Tế bào trong não chết rất nhanh. Không những vậy, quá trình này diễn ra rất bất ngờ, không thể đoán trước được và trong một khoảnh khắc rất nhanh. Do đó, ngay cả việc chụp ảnh nó cũng không dễ gì. Để có thể ghi hình được khoảnh khắc này, nhóm nghiên cứu của Yale đã phát triển các phương pháp nhắm trực tiếp vào các tế bào não đơn lẻ và khiến chúng chết bằng các tác nhân quang hóa hoặc virus. Sau đó, họ có thể hình ảnh toàn bộ quá trình khi não nhận ra tế bào neauron chết và sử dụng các tế bào miễn dịch để tiêu diệt các neuron đó.

Theo tiến sĩ Eyiye Damisah, trợ lý giáo sư về phẫu thuật thần kinh Đại học Yale, Khoa Y học, cho biết "Nếu bạn không thu gom rác ở thành phố New York, bạn sẽ không thể di chuyển được. Tương tự như, một thành phố phủ đầy rác, bộ não không thể hoạt động với quá nhiều tế bào chết nằm xung quanh."

Với bước tiến này của y học, hy vọng con người sẽ nắm rõ hơn về cách mà não khống chế và tiêu diệt các tế bào thần kinh đơn lẻ chết, và sẽ có thể áp dụng trong nền y học của con người trong tương lai. Tuy hình ảnh lấy được này chỉ dựa trên thí nghiệm trên chuột, nên áp dụng những gì đã thấy được lên những nghiên cứu bệnh não thực tế cho con người vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, nó cũng giúp ích cho các nhà nghiên cứu hiểu rõ hơn về các tác động của quá trình apoptosis trong việc điều trị các bệnh như thoái hoá thần kinh và các bệnh viêm loét. Bên cạnh đó, nếu hiểu rõ quá trình này, các bác sĩ cũng có thể nhanh chóng xử lí các tế bào trong não bị tổn thương khi bệnh nhân bị chấn thương đầu, đột quỵ hay các bệnh liên quan.

Tiến sĩ Jaime Grutzendler, thuộc phòng thí nghiệm Grutzlendler của Yale cũng nói thêm sau khi bị chấn thương não, chúng ta cần hiểu các tế bào đang làm gì và các phân tử nào có liên quan để phát triển các phác đồ điều trị mới để điều trị tình trạng này. Và nếu chúng ta có thể loại bỏ các tế bào chết một cách hiệu quả, trong tương lai, chúng ta có thể ngăn ngừa thoái hóa thần kinh liên quan đến tuổi tác và lão hoá.

Theo IFLSCIENCE