Nhiễm sắc thể Y không chỉ xác định giới tính, mà còn là chìa khoá quan trọng cho sức khoẻ nam giới

Anh em vốn đã biết NST Y thường có vai trò xác định giới tính ở thai nhi. Tuy nhiên, những nghiên cứu gần đây đã cho thấy tác động lớn hơn của NST này tới sức khoẻ của nam giới với bệnh tim mạch, thoái hoá thần kinh thay thậm chí vô sinh.

Từ lâu, khoa học đã nhận ra rằng nam giới có tuổi thọ trung bình thấp hơn nữ giới ở hầu hết mọi quốc gia. Có rất nhiều giả thuyết được đưa ra: nam giới thường có lối sống mạo hiểm, hút thuốc nhiều hơn, hay tác động bảo vệ của hormone estrogen ở nữ. Tuy nhiên, tới thời điểm hiện tại vẫn chưa có lời giải thích nào hoàn toàn thoả đáng. Nhưng một hướng nghiên cứu mới có tiềm năng lớn giải đáp cho câu hỏi này với giả thuyết sự biến mất dần của nhiễm sắc thể Y (mosaic loss of Y, hay mLOY) trong các tế bào nam giới khi họ già đi có thể là một yếu tố then chốt giải thích cho khoảng cách về sức khỏe và tuổi thọ này.

Vai trò của nhiễm sắc thể Y và cơ chế mất Y

Anh em chắc cũng biết ở cơ thể thường, mỗi tế bào thường có 22 cặp nhiễm sắc thể thường và một cặp nhiễm sắc thể giới tính, với XX cho nữ và XY cho nam. Nhiễm sắc thể Y tuy nhỏ, nó chỉ bằng khoảng một phần ba so với X, nhưng lại giữ vai trò then chốt khi nó là "công tắc" xác định giới tính của phôi thai, đồng thời duy trì chức năng sinh tinh ở nam giới trưởng thành. Tuy chứa ít gen, nhưng Y lại đặc biệt khó nghiên cứu do cấu trúc lặp đi lặp lại phức tạp, khiến hơn một nửa trình tự của nó chỉ mới được giải mã đầy đủ vào năm 2023.


NST X (trái) và Y (phải) ở người

Thế nhưng có một điểm thú vị là từ những năm 1960, các nhà khoa học đã quan sát thấy hiện tượng mất nhiễm sắc thể Y trong một số tế bào nam giới lớn tuổi. Tại thời điểm đó, họ chỉ chỉ coi việc này như một "tác dụng phụ vô hại" của lão hóa. Mãi đến năm 2014, một nghiên cứu dài hạn tại Thụy Điển mới phát hiện rằng, những người mất NST Y ở một phần lớn tế bào máu có tuổi thọ trung bình ngắn hơn 5,5 năm so với những người giữ nguyên Y. Việc mất NST Y xảy ra chủ yếu trong quá trình phân chia tế bào, đặc biệt là các tế bào gốc tạo máu trong tủy xương, vốn là nơi sản xuất hàng tỷ tế bào máu mới mỗi ngày. Theo thời gian, tỷ lệ tế bào mất Y tăng lên đáng kể: từ gần như không đáng kể dưới 50 tuổi, lên đến hơn 40% ở nam giới trên 80 tuổi. Bên cạnh yếu tố tuổi tác, hút thuốc lá, ô nhiễm không khí, tiếp xúc với arsenic và thuốc diệt cỏ glyphosate cũng là những lý do cũng làm tăng nguy cơ mất NST Y.

Tác động sức khỏe của mất Y: bệnh tim mạch, ung thư, thoái hóa thần kinh, suy giảm miễn dịch và vô sinh

Kể từ phát hiện ban đầu, các nghiên cứu liên tiếp đã chỉ ra mối liên hệ giữa mLOY và nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Một nghiên cứu trên hơn 200.000 người từ Biobank của Anh vào năm 2022 cho thấy việc mất NST Y có liên quan đến tăng nguy cơ mắc nhiều loại bệnh tim mạch. Ngoài ra, nam giới mất Y cũng dễ mắc ung thư và Alzheimer hơn với nguy cơ mắc Alzheimer cao gấp 7 lần so với người bình thường.

Cơ chế đằng sau mối liên hệ này đang dần được tiết lộ. Theo giáo sư Jan Dumanski tại Đại học Uppsala, việc mất NST Y sẽ làm thay đổi cách biểu hiện gen trong các tế bào miễn dịch, khiến hệ miễn dịch của nam giới trở nên "mong manh" hơn. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến khả năng chống lại bệnh tật, mà còn liên quan đến quá trình duy trì sức khỏe tổng thể, bao gồm cả khả năng ngăn chặn ung thư và các bệnh thoái hóa thần kinh.


Việc mất dần NST Y khi lão hoá có thể là nguyên nhân khiến nam giới không sống thọ bằng nữ giới

Một nghiên cứu khác tại Đại học Virginia, do giáo sư Kenneth Walsh dẫn đầu, đã cấy tế bào gốc máu không có NST Y vào chuột. Kết quả cho thấy những con chuột này phát triển bệnh tim, suy giảm nhận thức, và chết sớm hơn so với chuột bình thường. Ngoài ra, các cơ quan như tim, phổi, thận của chúng tích tụ mô sẹo (xơ hóa) — nguyên nhân dẫn đến suy giảm chức năng. Điểm đặc biệt là khi được điều trị bằng thuốc chống xơ hóa, các triệu chứng tim mạch được cải thiện rõ rệt, mở ra tiềm năng can thiệp y học.

Bên cạnh đó, ở lĩnh vực ung thư, một nhóm nghiên cứu tại Trung tâm Y tế Cedars-Sinai, Mỹ đã phát hiện rằng tế bào ung thư bàng quang không có Y phát triển nhanh gấp đôi so với tế bào còn Y. Ngoài ra, các khối u mất mất đi NST Y sản sinh ra protein làm kiệt sức các tế bào T, vốn là loại tế bào miễn dịch có vai trò tiêu diệt tế bào ung thư. Điều này khiến khối u dễ dàng né tránh hệ miễn dịch và phát triển mạnh hơn. Tuy nhiên, có một tia hy vọng mà các nhà khoa học đang tiếp tục nghiên cứu là những bệnh nhân ung thư bàng quang mất NST Y lại đáp ứng tốt hơn với liệu pháp ức chế điểm kiểm soát miễn dịch (immune checkpoint inhibitors), loại thuốc "giải phóng" sức mạnh của tế bào T chống ung thư.

Một điểm đặc biệt khác là việc mất NST không làm ảnh hưởng tới giới tính của đàn ông vì yếu tố này đã được xác định trong giai đoạn phát triển của phôi thai. Việc mất Y ở các tế bào soma khi nam giới già đi ảnh hưởng đến sức khỏe nhưng không làm thay đổi nhận dạng giới, đặc điểm sinh dục hay biến nam thành nữ. Bên cạnh đó, việc mất đi đoạn NST Y liên quan đến vùng AZF (Azoospermia Factor) thì đây là có thể gây gây ra các vấn đề về sinh sản, đặc biệt là vô sinh tại nam giới.

Quảng cáo

Vậy NST có thể hoàn toàn biến mất hay không?

Về mặt tiến hóa, sự "phát triển" của nhiễm sắc thể Y là một câu chuyện thú vị. Trong suốt 200 triệu năm, NST này đã mất đến 97% số gen so với tổ tiên ban đầu, hiện chỉ còn khoảng 45 gen so với 900 gen ban đầu. Ngoài ra, do chỉ có một bản sao duy nhất trong tế bào nam khi không có bản sao tương đồng để trao đổi, Y không thể thực hiện quá trình tái tổ hợp hiệu quả như nhiễm sắc thể X, dẫn đến tích tụ đột biến và mất gen dần dần. Quá trình này có thể và đang diễn ra trong khoảng 5 đến 11 triệu năm tới.


Việc mất hoàn toàn NST Y sẽ diễn ra trong thời gian dài và nhưng sẽ tồn tại một cơ chế mới xác định giới tính nam

Điều này khiến nhiều người lo ngại nó đang "teo nhỏ" dần và có thể biến mất hoàn toàn. Tuy nhiên, theo đánh giá của nhiều chuyên gia, kích thước Y ở loài người và nhiều loài động vật có vú khác đã ổn định suốt 25 triệu năm qua, với những chức năng quan trọng như trong miễn dịch, khả năng Y biến mất hoàn toàn ở người là rất thấp.

Ngoài ra, nếu Y biến mất hoàn toàn, nó cũng không đồng nghĩa với việc biến mất của giới tính nam. Một số loài động vật đã mất nhiễm sắc thể Y nhưng vẫn tồn tại giới tính đực và cái nhờ các cơ chế xác định giới tính mới, ví dụ như chuột Amami có gen xác định giới tính nằm ở vị trí khác trong bộ gen. Ngoài ra, NST Y cũng có những cơ chế bảo vệ như sửa chữa gen nội bộ giúp duy trì các gen quan trọng trong khoảng 25 triệu năm qua, làm giảm khả năng biến mất nhanh chóng.

Hướng can thiệp tiềm năng

Với những phát hiện mới này, quan niệm về vai trò của NST Y chỉ xác định giới tính đang dần bị thay đổi bởi tác động của nó đến sức khoẻ, cho thấy vai trò quan trọng của nó. Điều này đã khiến các nhà khoa học đặt ra câu hỏi rằng liệu chúng ta có thể làm chậm hoặc đảo ngược quá trình suy giảm NST Y? Dù hiện chưa có câu trả lời rõ ràng, các nhà nghiên cứu kỳ vọng rằng những biện pháp cải thiện lối sống như ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc, hạn chế căng thẳng và rượu bia có thể phần nào giúp giảm tốc độ mất Y. Đồng thời, trong tương lai, các loại thuốc chống xơ hóa hoặc phương pháp tăng cường miễn dịch có thể trở thành giải pháp dự phòng cho những người có tỷ lệ mất Y cao.

Quảng cáo

Nguồn: [1][2][3]

Khóa học Machine Learning cơ bản- Khoa học dữ liệu - AI

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

==***==

Khoá học Quản trị Chiến lược Dành cho Lãnh đạo Doanh nghiệp

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

==***==

Nơi hội tụ Tinh Hoa Tri Thức - Khơi nguồn Sáng tạo

Để tham gia khóa học công nghệ truy cập link: http://thuvien.hocviendaotao.com

Mọi hỗ trợ về công nghệ email: dinhanhtuan68@gmail.com

--- 

Khóa học Hacker và Marketing từ A-Z trên ZALO!

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học Hacker và Marketing từ A-Z trên Facebook!

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa đào tạo Power BI phân tích báo cáo để bán hàng thành công

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Bảo mật và tấn công Website - Hacker mũ trắng

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học ​

KHÓA HỌC LẬP TRÌNH PYTHON TỪ CƠ BẢN ĐẾN CHUYÊN NGHIỆP

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học Lập trình Visual Foxpro 9 - Dành cho nhà quản lý và kế toán

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học hướng dẫn về Moodle chuyên nghiệp và hay

Xây dựng hệ thống đào tạo trực tuyến chuyên nghiệp tốt nhất hiện nay.

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

KHÓA EXCEL CHUYÊN NGHIỆP

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học AutoIt dành cho dân IT và Marketing chuyên nghiệp

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khoá học Word từ cơ bản tới nâng cao, học nhanh, hiểu sâu

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học hướng dẫn sử dụng Powerpoint từ đơn giản đến phức tạp HIỆU QUẢ

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học Thiết kế, quản lý dữ liệu dự án chuyên nghiệp cho doanh nghiệp bằng Bizagi

Khóa học Phân tích dữ liệu sử dụng Power Query trong Excel

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học Lập trình WEB bằng PHP từ cơ bản đến nâng cao

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học Phân tích dữ liệu sử dụng TableAU - Chìa khóa thành công!

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học Phân tích dữ liệu sử dụng SPSS - Chìa khóa thành công!

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học "Thiết kế bài giảng điện tử", Video, hoạt hình 

kiếm tiền Youtube bằng phần mềm Camtasia Studio

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

Khóa học HƯỚNG DẪN THIẾT KẾ VIDEO CLIP CHO DÂN MARKETING CHUYÊN NGHIỆP

​​​​​

HƯỚNG DẪN THIẾT KẾ QUẢNG CÁO VÀ ĐỒ HỌA CHUYÊN NGHIỆP VỚI CANVA

Hãy tham gia khóa học để trở thành người chuyên nghiệp. Tuyệt HAY!😲👍

 KHÓA HỌC VIDEO- XÂY DỰNG PHẦN MỀM QUẢN LÝ BẰNG MICROSOFT ACCESS

GOOGLE SPREADSHEETS phê không tưởng

Khóa hoc lập trình bằng Python tại đây

Hãy tham gia khóa học để biết mọi thứ

Để tham gia tất cả các bài học, Bạn nhấn vào đây 

Khóa học lập trình cho bé MSWLogo

Nhấn vào đây để bắt đầu học

Khóa học Ba, Mẹ và Bé - Cùng bé lập trình  TUYỆT VỜI

Khóa học sử dụng Adobe Presenter-Tạo bài giảng điện tử

Khóa học vẽ tạo giao diện demo cho website

Để thành thạo Wordpress bạn hãy tham gia khóa học 

Tham gia khóa học tại đây

Khóa học sử dụng Edmodo để dạy và học hiện đại để thành công

Nhấn vào đây để bắt đầu khóa học

==***==

Bảo hiểm nhân thọ - Bảo vệ người trụ cột

Cập nhật công nghệ từ Youtube tại link: congnghe.hocviendaotao.com
Tham gia nhóm Facebook
Để tham gia khóa học công nghệ truy cập link: http://thuvien.hocviendaotao.com
Mọi hỗ trợ về công nghệ email: dinhanhtuan68@gmail.com

Nguồn: Tinh Tế

Share !